Urenlang lekker swipen in een infinite scroll: what could possibly go wrong? De app TikTok is razend populair én controversieel. Terwijl jongeren de grenzen online opzoeken, lijkt de grens van de Chinese app in het Westen bereikt. Moeten we TikTok dan maar verbieden?
Als we het internet mogen geloven is TikTok niet bepaald het braafste jongetje van de klas. De kritiek is ook zeker niet misplaatst. Het Chinese bedrijf doet weinig tegen nepnieuws en de privacyregels worden niet zo nauw genomen. Bovendien is de enorme berg gebruikersgegevens, gecombineerd met een uiterst jonge doelgroep, een goudmijn voor adverteerders.
Ondanks de veelbelovende woorden van het moederbedrijf Bytedance over hoe privacy en veiligheid voorop staan, staat TikTok voor een dichte deur. Zo spant de Amerikaanse staat Indiana een rechtszaak aan en verbieden andere staten, en Taiwan, de app voor overheidsmedewerkers.
Verbod
Ook in Nederland ligt TikTok onder vuur. Don Ceder, Tweede Kamerlid voor de ChristenUnie, maakt zich al langere tijd zorgen over het massale gebruik van de app, maar de wijzigingen in het privacybeleid zijn voor hem de druppel. Zo vreest Ceder dat de Chinese overheid toegang krijgt tot data van gebruikers.
Als TikTok zo gevaarlijk is, moeten we het dan niet gewoon verbieden? Internetondernemer Alexander Klöpping pleitte daar onlangs al voor bij Jinek en Media Inside. Maar met een verbod op de app kom je direct bij de vraag: waarom TikTok wel en YouTube niet? In alle paniek rondom TikTok vergeten we namelijk dat onze Amerikaanse vrienden uit Silicon Valley al jaren in ons huis bivakkeren. Maar misschien willen we dat niet zo zien. Dat zijn immers Westerse bedrijven in een democratische rechtsstaat.
Misschien houden we liever vast aan het idee dat Big-Tech bedrijven door hun grote aantallen gebruikers de weg voor nieuwkomers vakkundig hadden geblokkeerd. En willen we er niet aan geloven dat TikTok in korte tijd internationaal een groot marktaandeel opgebouwd heeft.
Ondertussen bezit Meta, het moederbedrijf van Facebook, ook Instagram en WhatsApp. En heeft Google naast een zoekmachine en Gmail ook YouTube. Bovendien werken die bedrijven ook nog met traceer methoden op andere websites via advertentiesystemen. We staan dus argwanend tegenover het beleid van de Chinese overheid, terwijl Amerika hetzelfde doet met onze data.
Wat dan wel?
Natuurlijk is dat kort door de bocht. We moeten zeker ook niet wegkijken, maar een verbod neigt meer naar een kortetermijnstrategie. Daar gaan we dit probleem op lange termijn niet mee oplossen. Bovendien proberen andere social media platformen in hun strijd tegen vertiktokisering, wel mee te dingen in het succes van het algoritmische wonder.
Kijk naar Instagram Reels en YouTube Shorts. Zo zet een verbod enkel de deur open voor bestaande platformen om hun bereik verder uit te breiden met in de schoot geworpen data van gebruikers met goed vertrouwen.
Dus moeten we ons niet juist verdiepen in de wereld van TikTok. En onderzoeken wat er zich op de app afspeelt?
Met ruim 3 miljoen Nederlandse gebruikers, waarvan dagelijks 1,6 miljoen actief posten, is de kans namelijk groot dat je in het afvoerputje van het platform tegenkomt. En zo gaat het steeds vaker op TikTok. Hoog tijd om grip te krijgen op de aanbevelingsalgoritmes.
Mouth taping, foundation frothing en de blackout challenge
“Waarom zou je tape op je mond plakken wanneer je gaat slapen?” was de eerste reactie toen ik las over een nieuwe TikTok trend. ‘Mouth taping’ schijnt effectief te zijn tegen de lichamelijke gevolgen van ouder worden. Volgens influencer Isabelle Lux dan. De wetenschappelijk onderbouwing is schaars. Maar toch geloven hordes aan, vooral jongeren, haar verhaal.
Hoe deze trend verspreid wordt is vrij simpel. De algoritmische “For You” pagina genereert een mengelmoes aan videocontent gelinkt aan jouw swipe gedrag. Maar tussen deze video’s wordt ook nieuwe content gepusht. En nee, Eva Jinek, dat zijn niet alleen kattenfilmpjes. Sterker nog, het is inmiddels de plek waar nieuws vandaan gehaald wordt, gebruikers zich laten verleiden tot fast-fashion aankopen, en waar populaire challenges men tot het uiterste drijft.
Van ‘foundation frothing’ en de ‘blackout challenge’ tot ‘dry-scooping’ en zelfs het verwijderen van je eigen spiraal. Waarom zou je de dokter nog raadplegen als je het met behulp van TikTok ook prima zelf kan? Geen challenge of lifehack is te gek. Met alle gevolgen van dien.
De app modereert de content niet of nauwelijks. Het opzoeken van de grenzen lijkt hierdoor een trend. En TikTok is supporter op de eerste rij. Lukt het om het algoritme te bespelen? Niet? Probeer dan eens dit. Meer van dit? Goed, dan vind je dit misschien ook leuk. En zo raak je stap voor stap verdwaald in het algoritmische web van de app. En die beland soms op plekken die je in het dagelijks leven het liefst zou vermijden.
Ondanks dat de paniek gegrond lijkt met dit soort challenges, is het ook niets nieuws. Ruim voor het TikTok tijdperk (lees: jaren 90) stierven er ook tieners die hun adem inhielden. Iets wat we nu de ‘blackout challenge’ noemen. Niet veel anders dan toen ontstaan dit soort challenges door uit de hand gelopen grappen, jongeren die elkaar uitdagen en roepen “durf jij niet”. De bangeriken druipen af, de stoere blijven staan! En dat is precies de knop die TikTok in het huidige landschap in kan drukken.
Wat dacht je van inlfuencers, met groot en klein bereik, die kleren van het omstreden SHEIN aanprijzen. Zo vertelt mode-influencer Maris Stapelbroek over haar eigen ervaringen tijdens een aflevering van NPO Op1. Een T-shirt van twee euro of een jurkje voor een tientje. Dozen vol kleding passeren de krappe 60 seconden video’s, en de kliks die deze genereren zijn schrikbarend, maar winstgevend. Het Chinese bedrijf is hiermee in korte tijd uitgegroeid tot het grootste kledingbedrijf ter wereld.
Geen enkel shirtje kan 3 euro kosten, dus niet geheel verrassend kwamen de onmenselijke arbeidsomstandigheden aan het licht. Het Britse Channel 4 ging “Inside the SHEIN Machine” en liet zien hoe de Chinese modegigant zijn succes dankt aan lage prijzen, een sterk algoritme en samenwerkingen met influencers op TikTok.
We moeten gezien worden, we willen feedback. En we willen overal vooraan staan. In likes, views en followers. En daarvoor zijn we tot alles in staat. Van de gevaarlijkste challenges, tot het aanprijzen van een omstreden kledingmerk. Als het maar in het algoritme van TikTok beland, want dan word je beloond. En ondertussen kijkt Meta met hangende pootjes toe, hopend dat iedereen zich tegen het Chinese platform keert.
Tot die tijd is TikTok de plek waar “Real People”, “Real Videos” maken. Inclusief de minder leuke kanten van menselijk gedrag dus…
